هر آنچه باید درباره کرم ترتینوئین (کترل) بدانید با تحقیقات متخصصان پوست
-Benefits,-Side-Effects,-How-to-Use.jpg)
نوشته شده توسط پری نگار در 1404/6/19
کرم ترتینوئین (Tretinoin)، یکی از شناخته‌شده‌ترین و قدرتمندترین مشتقات ویتامین A است که از دهه ۱۹۷۰ وارد دنیای پزشکی شد. این ترکیب ابتدا تنها در نسخه‌های پزشکی برای درمان آکنه و مشکلات پوستی استفاده می‌شد، اما با گذشت زمان و انتشار نتایج تحقیقات، به یک «طلای ضدپیری» در صنعت مراقبت پوست تبدیل شد. متخصصان پوست در سراسر دنیا این کرم را یکی از مؤثرترین درمان‌های بالینی برای خطوط ریز، چین‌وچروک، لک‌ها و حتی آسیب‌های ناشی از نور خورشید می‌دانند.
- در این مقاله به‌طور کامل بررسی می‌کنیم که ترتینوئین چیست، چه تفاوتی با رتینول دارد، چه فواید و عوارضی دارد و چگونه باید به درستی از آن استفاده کرد تا بیشترین نتیجه و کمترین آسیب را تجربه کنیم.
کرم ترتینوئین چیست؟
- ترتینوئین یک رتینوئید موضعی بر پایه ویتامین A است که با نسخه پزشک نیز قابل تهیه است. این ماده به شکل کرم، ژل یا لوسیون در غلظت‌های مختلف (۰/۰۲۵٪ تا ۰/۱٪) وجود دارد. ترتینوئین برخلاف رتینول یا رتینالدهید که باید در پوست به اسید رتینوئیک تبدیل شوند، خودِ «اسید رتینوئیک خالص» است و مستقیم روی گیرنده‌های سلول‌های پوستی اثر می‌گذارد.
- کرم کترل (Ketrel) در واقع یکی از نام‌های تجاری کرم ترتینوئین است. یعنی ماده‌ی مؤثر اصلی آن همان Tretinoin (اسید رتینوئیک خالص) می‌باشد.
- این ویژگی باعث می‌شود ترتینوئین بسیار قوی‌تر و سریع‌تر عمل کند. به همین دلیل است که متخصصان پوست آن را به‌عنوان «استاندارد طلایی» درمان‌های ضدپیری نیز معرفی می‌کنند.
- برندهای رایج ترتینوئین شامل کترل Ketrel و غیره هستند. تفاوت اصلی آن‌ها در پایه‌ی فرمول (ژل، کرم یا لوسیون) و میزان تحریک‌پذیری پوست است.
تفاوت ترتینوئین با رتینول
- هر دو ترکیب از خانواده‌ی ویتامین A هستند اما قدرت و سرعت اثرگذاری‌شان کاملاً متفاوت است:
- قدرت: ترتینوئین حدود ۱۰ تا ۲۰ برابر قوی‌تر از رتینول است.
- سرعت اثر: نتایج اولیه‌ی ترتینوئین در عرض ۸ تا ۱۲ هفته ظاهر می‌شوند، در حالی که رتینول برای نتایج مشابه ممکن است ۲۴ هفته یا بیشتر زمان ببرد.
- تحریک‌پذیری: رتینول ملایم‌تر است و برای افراد مبتدی یا پوست‌های حساس مناسب‌تر. ترتینوئین سریع‌تر عمل می‌کند اما ممکن است خشکی و قرمزی بیشتری ایجاد کند.
- کاربرد: رتینول بیشتر برای جوانسازی پوست استفاده می‌شود، در حالی که ترتینوئین همزمان در درمان آکنه، کاهش لک‌ها، بهبود بافت و حتی ترمیم آسیب‌های خورشیدی کاربرد دارد.
فواید کرم ترتینوئین
- کاهش چین‌وچروک و خطوط ریز: مطالعات بالینی ثابت کرده‌اند که مصرف منظم ترتینوئین باعث افزایش تولید کلاژن و الاستین در پوست می‌شود. این امر ضخامت اپیدرم را افزایش داده و به مرور خطوط ریز به‌ویژه اطراف چشم و دهان را کاهش می‌دهد.
- درمان آکنه: ترتینوئین یکی از مؤثرترین درمان‌ها برای آکنه‌های التهابی و کومدونال است. این دارو با افزایش سرعت بازسازی سلولی و کاهش چسبندگی سلول‌های مرده، منافذ را باز کرده و التهاب را کم می‌کند. همچنین از ایجاد جوش‌های جدید جلوگیری می‌کند.
- روشن‌کننده و بهبود بافت پوست: با تحریک گردش سلولی و لایه‌برداری ملایم، پوست نرم‌تر، شفاف‌تر و یکدست‌تر می‌شود. بسیاری از مصرف‌کنندگان بعد از چند ماه استفاده، پوستی «درخشان و کودکانه» توصیف می‌کنند که به آن اصطلاحاً Tret Glow می‌گویند.
- کاهش التهاب و کنترل چربی: ترتینوئین فعالیت غدد چربی را کاهش می‌دهد و برای پوست‌های چرب و مستعد جوش انتخاب ایده‌آلی است. همچنین می‌تواند به آرام شدن روزاسه و کاهش التهاب عمومی پوست کمک کند.
- ترمیم آسیب‌های ناشی از آفتاب: این دارو توانایی کاهش تجزیه‌ی کلاژن ناشی از اشعه UV و حتی ترمیم DNA آسیب‌دیده را دارد. به همین دلیل علاوه بر کاربرد زیبایی، جنبه‌ی درمانی در پیشگیری از ضایعات پیش‌سرطانی هم دارد.
- درمان لک‌ها و هایپرپیگمانتاسیون: ترتینوئین با تنظیم توزیع ملانین، لک‌های ناشی از آفتاب یا التهاب (PIH) را روشن می‌کند و پوست را یکدست‌تر می‌سازد.
عوارض و معایب مصرف ترتینوئین
- هرچند ترتینوئین فواید بی‌نظیری دارد، اما بدون عارضه نیست:
- دوره پاک‌سازی (Purging): در هفته‌های اول ممکن است جوش‌ها بیشتر شوند. این موضوع طبیعی است و معمولاً بعد از چند هفته کاهش می‌یابد.
- خشکی و قرمزی: شایع‌ترین عارضه، خشکی، پوسته‌پوسته شدن و احساس سوزش است.
- افزایش حساسیت به آفتاب: پوست در برابر نور خورشید آسیب‌پذیرتر می‌شود و استفاده روزانه از ضدآفتاب الزامی است.
- عدم ایمنی در بارداری و شیردهی: مصرف این دارو برای زنان باردار یا شیرده ممنوع است.
روش صحیح استفاده از کرم ترتینوئین
- شروع آهسته: ابتدا ۱ تا ۲ بار در هفته مصرف کنید و به تدریج به شب‌های بیشتر برسانید.
- مقدار مناسب: تنها به اندازه یک نخود برای کل صورت کافی است.
- روش لایه‌گذاری (Sandwich): ابتدا مرطوب‌کننده بزنید، سپس ترتینوئین و دوباره مرطوب‌کننده برای کاهش تحریک.
- همراهی با ضدآفتاب: در طول روز استفاده از ضدآفتاب SPF ۳۰ یا بالاتر ضروری است.
- پرهیز از ترکیبات قوی دیگر: در هفته‌های اول از اسیدهای لایه‌بردار (مانند AHA، BHA) یا محصولات الکلی پرهیز کنید.
چه کسانی نباید از ترتینوئین استفاده کنند؟
- افراد با پوست بسیار حساس یا دارای اگزما و روزاسه.
- زنان باردار و شیرده.
- کسانی که به دلیل شرایط پوستی خاص تحت درمان دارویی دیگر هستند (باید با پزشک مشورت کنند).
نکات مهم در مورد کترل (Ketrel):
- در ایران بیشتر با غلظت ۰/۰۵٪ موجود است.
- عمدتاً برای درمان آکنه و در برخی موارد بهبود لک‌ها و چین‌وچروک‌های سطحی تجویز می‌شود.
- عوارض اولیه مثل خشکی، پوسته‌پوسته شدن، قرمزی و افزایش حساسیت به آفتاب در آن شایع است.
- در بارداری و شیردهی ممنوع است.
کرم ترتینوئین با نام تجاری کرم کترل بی‌دلیل «طلای ضدپیری» نام نگرفته است. این دارو تقریباً برای تمام مشکلات شایع پوستی – از آکنه گرفته تا خطوط ریز، لک‌ها و آسیب‌های خورشید – راه‌حل مؤثری دارد. اما رسیدن به نتایج مطلوب نیازمند صبر، استفاده صحیح و همراهی با مرطوب‌کننده و ضدآفتاب است. اگر آماده هستید چند ماه به پوستتان فرصت بدهید و از نظر پزشک مشکلی برای مصرف ندارید، ترتینوئین می‌تواند پوست شما را به طرز چشمگیری جوان‌تر، روشن‌تر و سالم‌تر کند.